Od 18 kwietnia 2017 roku obowiązuje kontrowersyjna ustawa o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów. Jakie niesie ze sobą niebezpieczeństwa dla przewoźników?

Od momentu rozpoczęcia prac nad nowymi uregulowaniami dostrzec można było dużą determinację strony rządowej w jak najszybszym uchwaleniu projektowanych przepisów ustawy. Wszelkie uwagi, zastrzeżenia czy wątpliwości zgłaszane przez różne środowiska, w tym przez ZMPD, na poszczególnych etapach prac legislacyjnych były odrzucane. 
Jak wskazywano, po sukcesie związanym z uchwaleniem w lipcu ub.r. tzw. Pakietu paliwowego, przyszedł czas na uchwalenie „Pakietu przewozowego”, który - zdaniem rządu - ma ułatwić walkę z „szarą strefą” i wspomóc działania związane z efektywnym gromadzeniem podatków i innych opłat w celu ich późniejszej redystrybucji. Nie bez znaczenia dla wprowadzenia obowiązku monitorowania przewozu niektórych towarów były również pozytywne doświadczenia z wprowadzenia elektronicznego systemu kontroli na Węgrzech, w Portugalii czy w Niemczech.

Towary objęte zgłoszeniem
Zasadnicza różnica polega jednak na tym, że w tych krajach obowiązek przewoźnika sprowadza się jedynie do posiadania – w trakcie realizacji przewozu - numeru identyfikacyjnego, np. na Węgrzech jest to numer wygenerowany z systemu EKAER. A zatem to wysyłający lub odbierający towar zobowiązany jest uzyskać numer identyfikacyjny, a następnie przekazać go przewoźnikowi.
Dlatego też ZMPD zabiegało, aby również w Polsce obowiązek uzyskiwania numeru referencyjnego czy uzupełniania danych w systemie SENT, należał tylko i wyłącznie do nadawcy lub odbiorcy towaru, a nie do przewoźnika.
Systemem monitorowania drogowego przewozu towarów objęte będą niektóre rodzaje towarów określonych ustawą - podkategoriami PKWiU (Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług) oraz pozycjami CN (Nomenklatura Scalona) oraz innych towarów uznanych za wrażliwe.
Należą do nich w szczególności: paliwa silnikowe i pochodne (w tym biodiesel), oleje smarowe, odmrażacze na bazie alkoholu etylowego, rozcieńczalniki i rozpuszczalniki, alkohol etylowy całkowicie skażony, susz tytoniowy. Obowiązek zgłoszenia do rejestru dotyczyć będzie sytuacji, jeżeli masa brutto przesyłki towarów przekracza 500 kg lub jej objętość przekracza 500 litrów.
Szczegółowa lista towarów zamieszczona jest na stronie internetowej ZMPD. Niezależnie od listy towarów wskazanych w ustawie, istnieje możliwość rozszerzenia tej listy poprzez wydanie rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw transportu; obecnie takie zwiększenie listy już jest przygotowywane.
Ustawa nakłada na uczestników przewozu drogowego towarów, tj. na nadawców, przewoźników i odbiorców określone obowiązki. Dotyczą one przed wszystkim zgłaszania przewozu towarów; uzupełniania danych dotyczących przewoźnika oraz potwierdzania odbioru towaru. Środkiem technicznym umożliwiającym realizację tych obowiązków jest elektroniczny rejestr zgłoszeń SENT, działający na Platformie Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC).

Najpierw konto
W celu przesyłania, uzupełniania i aktualizowania zgłoszeń przewozu towarów w rejestrze SENT, została przygotowana usługa „e-Przewóz”, która powiązana jest z usługą „e-Klient”. Aby dokonywać tych czynności należy założyć konto (zarejestrować się) na Platformie PUESC, znajdującej się pod adresem https://puesc.gov.pl. Konto może założyć tylko osoba fizyczna i jest to pierwszy, podstawowy poziom dostępu do usług Platformy PUESC, który pozwala na wykonywanie czynności tylko w tzw. kontekście własnym.

W sytuacji:

• przewoźnika uzupełniającego zgłoszenie, w przypadku przewozu realizowanego do lub z Polski,
  
• przewoźnika dokonującego zgłoszeń przewozu towarów, w przypadku tranzytu przez terytorium Polski,
  
• podmiotu odbierającego obowiązanego jedynie do uzupełniania zgłoszenia

- wystarczający jest podstawowy poziom dostępu do Platformy PUESC.

Przewoźnik nie musi więc dokonywać żadnych kolejnych działań na poziomie wyższym od podstawowego.
Warto pamiętać, że numer referencyjny jest ważny jedynie przez 10 dni od dnia jego nadania. Po upływie terminu ważności zgłoszenia, przewóz towaru może być kontynuowany po przesłaniu – odpowiednio - przez podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnika nowego zgłoszenia i uzyskaniu nowego numeru referencyjnego.
Podmiot wysyłający, podmiot odbierający oraz przewoźnik są obowiązani także niezwłocznie aktualizować dane zawarte w zgłoszeniu, za wyjątkiem danych dotyczących towaru, w takim zakresie, w jakim byli obowiązani do ich zgłoszenia. W sytuacji, gdy przewóz towaru nie zostanie rozpoczęty, podmiot odpowiedzialny za zgłoszenie obowiązany jest zgłosić informację o odstąpieniu od przewozu. Ponadto w przypadku niedostępności rejestru podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnik, w zakresie swojej właściwości, przesyła do wyznaczonego organu Krajowej Administracji Skarbowej dokument zastępujący zgłoszenie, zawierający niezbędne dane i uzyskuje od właściwego organu Krajowej Administracji Skarbowej potwierdzenie przyjęcia tego dokumentu.

Tranzyt bez monitorowania
Systemowi monitorowania nie będzie podlegał m.in. przewóz drogowy towarów objętych procedurą celną tranzytu, odprawy czasowej czy procedurą wywozu. Ponadto zwolnieniu z obowiązku monitorowania podlega również przewóz niezwiązany z wykonaniem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jeżeli przewożonym towarom będzie towarzyszył dokument potwierdzający przesunięcie międzymagazynowe, wystawiony przez nadawcę towarów.
W przypadku kontroli i stwierdzenia naruszeń przepisów ustawy, jednostki kontrolujące (Służba Celno-Skarbowa, Policja, Straż Graniczna i Inspekcja Transportu Drogowego) będą mogły nałożyć określone sankcje.
W ustawie przewidziano pewną tolerancję w zakresie danych dotyczących ilości, masy lub objętości towaru i uznaje się je za prawidłowe, jeżeli stwierdzone rozbieżności w stosunku do ilości, masy lub objętości towaru wskazanego w zgłoszeniu wynoszą nie więcej niż 10 proc.
Przepisy ustawy dotyczące odpowiedzialności za stwierdzone naruszenia, w tym przepisy dotyczące nakładania kar i prowadzenia postępowań z tym związanych, będą stosowane od dnia 1 maja 2017 roku.

Sankcje wobec przewoźnika

1. Jeżeli w trakcie kontroli przewozu towaru stwierdzono, że towar nie odpowiada co do rodzaju, ilości, masy lub objętości towarowi wskazanemu w zgłoszeniu, albo przewóz towarów wiąże się ze zwiększonym ryzykiem, na środek transportu lub towar mogą zostać nałożone zamknięcia urzędowe. W przypadku nałożenia na środek transportu zamknięć urzędowych pobiera się od przewoźnika kaucję w wysokości 1000 zł oraz nakłada się obowiązek przedstawienia środka transportu do oddziału celnego urzędu celno-skarbowego zlokalizowanego najbliżej miejsca zakończenia przewozu towaru na terytorium kraju w celu usunięcia tych zamknięć.
2. Jeżeli w trakcie kontroli przewozu towarów ujawniono fakt niedokonania zgłoszenia lub nie zostanie przedstawiony przez kierującego numer referencyjny dla dokonywanego przewozu towaru, dokument zastępujący zgłoszenie i potwierdzenie przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie, albo dokument potwierdzający przesunięcie międzymagazynowe, wówczas środek transportu lub towar może zostać zatrzymany. Zatrzymany środek transportu wraz z towarem jest kierowany albo usuwany do najbliższego wyznaczonego miejsca, które spełnia warunki przechowywania towarów będących przedmiotem przewozu. Zwrot środka transportu z wyznaczonego miejsca następuje po uiszczeniu opłat za usunięcie, strzeżenie i przechowywanie tego pojazdu.
3. W przypadku niedokonania zgłoszenia przez przewoźnika lub stwierdzenia, że towar nie odpowiada co do rodzaju, ilości, masy lub objętości towarowi wskazanemu przez przewoźnika w zgłoszeniu – na przewoźnika nakłada się karę pieniężną w wysokości 20 tys. zł.

Autor Piotr Mikiel